Tham vọng to lớn của Kế hoạch Rwanda
Chính phủ đảng Bảo Thủ Anh năm 2022 công bố Kế hoạch Rwanda nhằm đưa những người di cư đến Anh bất hợp pháp sang Rwanda. Vậy nội dung kế hoạch đầy tham vọng này gồm những gì?
Thực chất đó là Hiệp định Đối tác phát triển kinh tế và Di cư giữa Vương quốc Anh và quốc gia Đông Phi Rwanda - một chính sách nhập cư táo bạo, mạnh mẽ chưa từng có, nhằm ngăn cản người dân di cư hàng loạt đến Vương quốc Anh trên những chiếc thuyền nhỏ băng qua eo biển Manche, ngăn chặn nạn buôn lậu người.
Theo đó những người người nhập cư bất hợp pháp hoặc người xin tị nạn sau ngày 01 tháng 01 năm 2022, sẽ được Vương quốc Anh chuyển đến Rwanda để xử lý yêu cầu tị nạn, tái định cư. Hiệp định cũng đảm bảo bất kỳ ai được gửi đến Rwanda sẽ không bị trả về đất nước nơi họ đã ra đi và không được phép quay trở lại Anh. Đổi lại, Anh sẽ chấp nhận một số lượng chưa xác định "những người tị nạn dễ bị tổn thương nhất" hiện đang cư trú tại Rwanda. Dự kiến có 52.000 người tị nạn tham gia kế hoạch này, mỗi người được cấp số tiền lên tới 3.000 bảng Anh để chuyển đến Rwanda.
Đối mặt nhiều thách thức pháp lý nhưng chính sách vẫn được thông qua
Kế hoạch Rwanda đã gặp nhiều thách thức pháp lý, bị các đảng đối lập và tổ chức từ thiện đại diện cho những người xin tị nạn chỉ trích gay gắt. Đảng Dân chủ Tự do và Đảng Dân tộc Scotland trong Hạ nghị viện Anh đều cho rằng chính sách này nên bị hủy bỏ vì vi phạm luật pháp quốc tế.
Tháng 11/2022, Tòa án Tối cao Vương quốc Anh phán quyết Kế hoạch Rwanda là bất hợp pháp theo luật pháp quốc tế vì Rwanda không được coi là an toàn cho những người xin tị nạn.
Sau khi Tòa án Tối cao Anh phán quyết, Chính phủ nhất định thông qua Kế hoạch, bằng cách trình ra một dự luật để được Hạ nghị viện Anh thông qua sau những tranh cãi chính trị căng thẳng - rằng Rwanda là một quốc gia an toàn, ra lệnh cho Tòa án Anh bỏ qua những phần quan trọng của Đạo luật Nhân quyền; bỏ qua các luật khác của Anh hoặc các quy tắc quốc tế như Công ước về người tị nạn vốn sẽ ngăn chặn việc trục xuất đến Rwanda.
Chính phủ mới lập tức hủy bỏ chính sách gây tranh cãi
Sau khi giành được chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử Hạ nghị viện Anh tháng 7/2024, Chính phủ Đảng Lao động ngay lập tức hủy bỏ Kế hoạch Rwanda. Sự giận dữ lên cao khi biết Chính phủ trước đây dự kiến chi tiêu tới 10 tỷ bảng Anh (12,9 tỷ USD) cho kế hoạch trục xuất những người xin tị nạn đến Rwanda, và thực thi kế hoạch đó đã khiến người nộp thuế Anh phải chi trả 700 triệu bảng Anh (830,7 triệu USD). Những chi phí đó bao gồm khoản thanh toán 290 triệu bảng cho Rwanda, thuê các chuyến bay không bao giờ cất cánh, giữ hàng trăm người di cư lưu trú tạm thời trong các khách sạn rồi lại thả họ ra; trả tiền lương hơn 1000 công chức làm việc cho kế hoạch; với kết quả đạt được là bốn cá nhân nhập cư bất hợp pháp đã rời Anh để chuyển đến Rwanda một cách tự nguyện.
Chính phủ mới cũng đảo ngược một điều khoản trong Đạo luật Di cư Bất hợp pháp, cấm bất kỳ ai đến Vương quốc Anh mà không được phép kể từ tháng 3 năm 2023 được cấp quy chế tị nạn. Hàng chục nghìn người tị nạn từng bị đe dọa trục tới Rwanda giờ đây sẽ được xử lý yêu cầu tị nạn của họ tại Anh.
Sự thay đổi chính sách này sẽ tiết kiệm khoảng 7 tỷ bảng Anh (9 tỷ USD) trong 10 năm tới. Chính phủ Anh đã thông báo cho Chính phủ Rwanda sẽ chấm dứt Hiệp định Đối tác phát triển kinh tế và Di cư. Tuy nhiên, Rwanda cho biết họ không có nghĩa vụ phải trả lại khoản tiền mà Vương quốc Anh đã chi.
Tham khảo chính sách hỗ trợ nạn nhân bị mua bán từ sự ra đời và chấm dứt nhanh chóng Kế hoạch Rwanda
Thứ nhất, nạn buôn bán người, di cư bất hợp pháp là thực trạng nhức nhối, diễn biến phức tạp trên toàn thế giới, Trung Đông, châu Mỹ, Châu Âu, Anh, Pháp... và cả ở Việt Nam. Không ai muốn rời bỏ nơi chôn rau cắt rốn đi tha hương cầu thực, do đó để giải quyết tận gốc tình trạng di cư bất hợp pháp cần chấm dứt xung đột, bạo lực, tạo sinh kế và thu nhập cho người dân nghèo dễ bị tổn thương và có những chính sách phù hợp trên cơ sở nhìn nhận thực trạng, không thể nóng vội.
Thứ Hai, Nhiều giải pháp chính sách rất quyết liệt kiểu như Kế hoạch Rwanda từng được các nước thử nghiệm, thực thi; hầu như giải pháp chính sách nào đưa ra cũng gây nhiều tranh cãi pháp lý, xung đột pháp luật trong nước và xung đột cả luật pháp quốc tế, song làn sóng người di cư, tệ nạn mua bán người vẫn chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
Thứ Ba, Lý do ngân sách hạn chế luôn cản trở việc ban hành và thông qua những chính sách, giải pháp hiệu quả ngăn chặn giảm thiểu tệ nạn mua bán người, di cư bất hợp pháp. Sự hỗ trợ kinh tế thỏa đáng, việc làm, thu nhập, đảm bảo nhân quyền cho nạn nhân bị mua bán, di cư bất hợp pháp thường được coi là yêu cầu cho giải pháp tiêu chuẩn, hiệu quả, khả thi. Tuy nhiên thực tế thực hiện Kế hoạch RwaRwanda cho thấy có tiền thậm chí chi rất nhiều tiền không phải đã giải quyết được cơ bản vấn đề xã hội rất nhức nhối này. Chi tới 700 triệu bảng Anh chỉ để trục xuất được có 04 người di cư bất hợp pháp sang Rwanda, với sự tự nguyện đồng ý của chính họ theo Kế hoạch Rwanda của Chính phủ Vương quốc Anh là một ví dụ.
Thứ Tư, Phản ứng linh hoạt của Chính phủ, bộ máy hành chính công quyền, xác định ưu tiên, tìm mọi biện pháp để thông qua, ban hành và thực thi chính sách di cư, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán dù bị phản đối, gây nhiều tranh cãi căng thẳng xã hội; nhưng cũng lập tức điều chỉnh, thậm chí đảo ngược hoặc chấm dứt chính sách rất nhanh chóng để đáp ứng sự thay đổi thực tế cuộc sống vốn luôn nhanh hơn, sớm hơn. Chấp nhận tổn thất để thử nghiệm, điều chỉnh chính sách luôn là chức năng là hành động mà các Chính phủ phải giải quyết, nhưng hậu quả thì người dân đóng thuế phải gánh chịu.
Biên dịch từ The Telegraph/UK Parliament
Thành Đức
