Tình hình mua bán người vẫn diễn biến phức tạp

Theo báo cáo của Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm Liên hợp quốc (UNODC), trên thế giới có khoảng 244 triệu người di cư và vẫn tiếp tục tăng lên do ảnh hưởng của khủng bố, xung đột, bạo lực…, nhiều người trong số đó trở thành nạn nhân. Theo số liệu công bố của Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm có khoảng gần 10.000 ca ghép nội tạng trái phép có liên quan tới các tổ chức tội phạm mua bán người. Riêng khu vực các nước Tiểu vùng sông Mê – Kông (trong đó có Việt Nam) vẫn được đánh giá là điểm nóng của tình trạng mua bán người, di cư bất hợp pháp.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Hà phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Nguyễn Thị Hà cho biết:  tại Việt Nam, tình trạng mua bán người tiếp tục có chiều hướng gia tăng. Các đối tượng tội phạm hình thành nhiều đường dây, băng nhóm liên tỉnh, xuyên quốc gia với tính chất, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt; lợi dụng sự quản lý lỏng lẻo của gia đình, nhà trường, các đối tượng thông qua các trang mạng xã hội (Zalo, Facebook, Viber…) để tiếp cận, rủ rê, giả vờ làm người yêu, lôi kéo đi du lịch, đi làm thuê thu nhập cao, xuất khẩu lao động với chi phí thấp… rồi lừa bán làm vợ, đẻ thuê, ép buộc làm mại dâm, cưỡng bức lao động.

Theo báo cáo của Ban chỉ đạo phòng, chống tội phạm của Chính phủ, từ năm 2012 đến 2017, các lực lượng chức năng đã tổ chức giải cứu, tiếp nhận khoảng 7.500 người. Qua điều tra, rà soát cho thấy: trên 90% nạn nhân bị mua bán là phụ nữ và trẻ em; trên 80% nạn nhân thuộc các dân tộc thiểu số, trình độ học vấn, nhận thức, tiếp cận thông tin ít hơn và có hoàn cảnh kinh tế khó khăn; hơn 70% nạn nhân làm nông nghiệp hoặc không có việc làm; 37,2% không biết chữ và khoảng 6,8% nạn nhân là người trẻ tuổi, học sinh, sinh viên. Trên 98% nạn nhân bị mua bán ra nước ngoài, trong đó chủ yếu sang Trung Quốc (trên 90%). Đa số nạn nhân là phụ nữ khi bị lừa bán ra nước ngoài bị cưỡng ép kết hôn làm vợ người dân bản địa và bóc lột tình dục (gần 80%).

Sau khi được tiếp nhận, xác minh, 100% nạn nhân đều được hỗ trợ ban đầu, tư vấn tâm lý, khám sức khỏe, trợ giúp pháp lý và khoảng 50% nạn nhân được ngành Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện các chế độ hỗ trợ hòa nhập cộng đồng theo quy định của pháp luật. Có thể khẳng định, trong thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn quan tâm, chỉ đạo sâu sát công tác phòng, chống mua bán người nói chung và tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về nói riêng.

Từ khi Luật Phòng, chống mua bán người có hiệu lực từ ngày 01/01/2012 đến nay, Chính phủ và các Bộ, ngành có liên quan đã ban hành hệ thống các văn bản, chính sách cơ bản đồng bộ, có tính khả thi, tạo khung pháp lý thuận lợi hơn để thực hiện công tác tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về hoà nhập cộng đồng. Tuy nhiên, trong quá trình tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân trong thực tế, đã nảy sinh những bất cập về cơ chế, chính sách dẫn đến việc tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Vì vậy, Hội thảo sẽ tập trung thảo luận, đề xuất các giải pháp cụ thể để sửa đổi, bổ sung các chính sách pháp luật về tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân cho phù hợp với tình hình thực tiễn, Hiến pháp năm 2013, đảm bảo quyền công dân, quyền con người theo các Công ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.

Ông Paul Priest, Trưởng bộ phận Chương trình IOM tại Việt Nam cho biết, mỗi năm có hàng triệu người di cư bị mua bán trong nội địa và xuyên biên giới để rồi cuối cùng trở thành nạn nhân của lao động cưỡng bức. Theo ước tính, trên thế giới hiện có khoảng 20 triệu người là nạn nhân của lao động cưỡng bức, bao gồm cả các nạn bị mua bán vì mục đích bóc lột tình dục và lao động. IOM luôn đi tiên phong trong nỗ lực đấu tranh chống lại nạn mua bán người kể từ thập niên 90. Từ đó đến nay, IOM đã thực hiện hàng trăm chương trình phòng, chống mua bán người nhằm hỗ trợ công tác bảo vệ nạn nhân và phòng ngừa, truy tố tội phạm mua bán người trên toàn cầu. Chỉ tính riêng năm 2017, trên toàn cầu cứ 7 nạn nhân của mua bán người được xác định thì có một người được IOM hỗ trợ trở về và tái hòa nhập cộng đồng.

Việt Nam được hưởng lợi rất lớn từ những mối quan hệ đối tác này thông qua nhiều kênh, từ các sáng kiến cấp vùng và tiểu vùng như những ý tưởng được đề xuất trong các chương trình nghị sự của ASEAN hay Tiến trình COMMIT tới các thỏa thuận hợp tác song phương giữa các chính phủ hay sự đóng góp mạnh mẽ của các tổ chức phi chính phủ và xã hội dân sự. 

Tháng 12/2017, mạng lưới quốc gia phòng chống mua bán người tại Việt Nam (CTN) là diễn đàn quan trọng nhằm đảm bảo rằng những nỗ lực đáng trân trọng của chúng ta được kết hợp và bổ sung lẫn nhau, tránh sự chồng chéo và sự lãng phí các nguồn lực. 

Mạng lưới phòng chống mua bán người hiện bao gồm 20 cơ quan từ các bộ, ngành của Việt Nam, các cơ quan Liên Hợp Quốc, các đại sứ quán, các tổ chức phi chính phủ, và các tổ chức xã hội dân sự. Các thành viên hoạt động không ngừng nhằm giảm bớt nguy cơ trở thành nạn nhân của nạn mua bán người. Mạng lưới cũng cam kết hợp tác nỗ lực ngăn ngừa, bắt giữ và truy tố tội phạm mua bán người cũng như hỗ trợ hồi hương và ổn định cuộc sống của những nạn nhân bị mua bán. 

Phó Cục trưởng Cục PCTNXH Lê Đức Hiền báo cáo tại hội thảo

Nghiên cứu, đề xuất, sửa đổi những chính sách không còn phù hợp

Các đại biểu dự hội thảo đã sôi nổi trao đổi, thảo luận và chia sẻ kết quả, bài học về triển khai, thực hiện chính sách, pháp luật hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về; những khó khăn, bất cập về chính sách trong việc thực hiện công tác tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân; đề xuất kiến nghị về việc bổ sung, sửa đổi chính sách, pháp luật nhằm thực hiện hiệu quả công tác tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về...

Kết luận hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Thị Hà khẳng định, thời gian qua, cùng với thực hiện chính sách chung, một số địa phương đã ban hành văn bản cá biệt để giải quyết những trường hợp cụ thể, có hiệu quả. Đồng thời, đề nghị Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan và các tỉnh, thành phố: (i) rà soát thật kỹ các văn bản, chính sách không còn phù hợp với thực tiễn để đề xuất sửa đổi, bổ sung, (ii) nghiên cứu, xây dựng bộ dữ liệu về nạn nhân để đánh giá, phân tích thực trạng của nạn nhân về kiến thức, trình độ học vấn, tiếp cận thông tin, cơ sở pháp lý, pháp luật để ban hành chính sách, pháp luật sát với thực tiễn, (iii) tiếp tục bồi dưỡng, cung cấp kiến thức, kỹ năng tiếp cận nạn nhân cho đội ngũ cán bộ làm công tác hỗ trợ nạn nhân, (iv) việc điều tra, xác minh, xử lý, tiếp nhận nạn nhân cần có sự phối hợp đồng bộ của các bộ, ngành, cơ quan, (v) tiếp tục nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, nhất là vùng đồng bào dân tộc trong việc phòng ngừa tội phạm mua bán người và những chính sách, pháp luật liên quan tới tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân trở về./.

Như Ngọc