Sau 5 năm thực hiện Hiệp định, Việt Nam và Trung Quốc đã thành lập Nhóm công tác liên ngành, thiết lập đường dây nóng để kịp thời thông tin, phối hợp điều tra, truy bắt đối tượng phạm tội, giải cứu, tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Các Bộ, ngành chức năng và địa phương của Việt Nam, nhất là các tỉnh có chung đường biên giới với Trung Quốc đã chỉ đạo triển khai thực hiện Hiệp định lồng ghép với Chương trình quốc gia phòng, chống tội phạm, phòng, chống mua bán người gắn với chương trình phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương. Điển hình là 7 tỉnh biên giới đã ký kết và triển khai Biên bản thỏa thuận nguyên tắc về quản lý lao động phổ thông giữa các tỉnh biên giới Việt Nam và Trung Quốc nhằm phòng, chống mua bán người.
Công tác phối hợp đấu tranh chống tội phạm mua bán người được lực lượng Công an, biên phòng các cấp đẩy mạnh phối hợp với các đơn vị chức năng của Trung Quốc triển khai các biện pháp nghiệp vụ, trao đổi thông tin. Qua đó xác định 29 tuyến trọng điểm, quản lý nghiệp vụ gần 4.000 đối tượng, 249 cơ sở kinh doanh dịch vụ nhà hàng, khách sạn, nhà nghỉ, quán bar có biểu hiện mua bán người, chứa chấp lao động trái phép. Rà soát, thống kê trên 100 nghìn lượt người xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc làm lao động thời vụ. Lực lượng Công an, Biên phòng các cấp đã điều tra, khám phá 1.362 vụ, bắt 2.185 đối tượng, riêng 5 đợt phối hợp với các cơ quan chức năng Trung Quốc tổ chức cao điểm tấn công trấn áp tội phạm mua bán người hàng năm đã điều tra, khám phá 463 vụ, bắt 645 đối tượng.
Trong 5 năm, công tác xác minh, tiếp nhận và giải cứu nạn nhân đã được Việt Nam và Trung Quốc phối hợp giải cứu được hàng nghìn nạn nhân, trong đó, Bộ Ngoại giao tiếp nhận và hồi hương 340 nạn nhân, Biên phòng tiếp nhận 181 nạn nhân, Quảng Ninh tiếp nhận 246 nạn nhân, Hà Giang tiếp nhận 117 nạn nhân, Lạng Sơn tiếp nhận 66 nạn nhân.
Công tác phòng, chống tội phạm mua bán người từ 2011-2015 trên tuyến biên giới Việt Nam – Trung Quốc đã phát hiện 1.543 vụ (chiếm 70% tổng số vụ so với toàn quốc) với 2.340 đối tượng, lừa bán 3.146 nạn nhân, địa phương phát hiện nhiều là Lào Cai 392 vụ, Hà Giang 135 vụ, Lai Châu 78 vụ, Lạng Sơn 54 vụ. Các đối tượng phạm tội sử dụng nhiều thủ đoạn, tập trung vào tình trạng khó khăn về kinh tế, thất nghiệp, thiếu việc làm, trình độ học vấn thấp của người dân hoặc lợi dụng các trang mạng xã hội, điện thoại di động để lừa bán các nạn nhân từ Việt Nam sang Trung Quốc, trong đó trên 85% nạn nhân là phụ nữ, trẻ em. Đặc biệt là các đối tượng là người Việt Nam cấu kết với đối tượng người Trung Quốc hình thành các đường dây mua bán người (phụ nữ, trẻ em) tập trung tại các tỉnh miền Tây Việt Nam, chủ yếu là bán sang Trung Quốc làm vợ bất hợp pháp, cụ thể: công an Việt Nam đã phá 29 chuyên án mua bán người sang Trung Quốc làm vợ bất hợp pháp, bắt 185 đối tượng, giải cứu 264 phụ nữ. Những năm gần đây, lợi dụng địa bàn miền núi vắng vẻ, một số đối tượng Việt Nam cấu kết với các đối tượng Trung Quốc tổ chức thành từng nhóm đột nhập vào nhà dân, người đi đường, đi làm nương để chiếm đoạt, bắt cóc phụ nữ, trẻ em bán sang Trung Quốc. Từ năm 2001 đến nay, riêng địa bàn tỉnh Hà Giang phát hiện 80 vụ, chiếm đoạt, bắt cóc 100 nạn nhân. Tình trạng mua bán nam giới, mua bán trẻ sơ sinh, bào thai, mua bán nội tạng vẫn diễn biến phức tạp. Các đối tượng phạm tội thay đổi từ hình thức bắt cóc, cưỡng đoạt sang hình thức kết hôn trá hình nhằm hợp pháp hóa việc mua bán người sang Trung Quốc, có 1 số đối tượng Trung Quốc sang VN lừa đảo phụ nữ VN muốn lấy chồng TQ có điều kiện, đồng thời đưa đàn ông chưa vợ của Trung Quốc sang Việt Nam theo hình thức đi du lịch để tìm vợ, thực tế thì số đàn ông đó đa số đều có hoàn cảnh khó khăn, phụ nữ VN sang Trung Quốc làm vợ thường bị bóc lột tình dục, bóc lột sức lao động.
Tại Hội nghị đã thông qua biên bản ghi nhớ và thống nhất ký Kế hoạch hợp tác triển khai Hiệp định “Tăng cường hợp tác phòng, chống mua bán người giai đoạn 2016-2020” tập trung vào một số nhiệm vụ như sau:
- Hoàn thiện cơ chế trao đổi thông tin thông qua các hình thức: đường dây nóng, văn phòng sĩ quan liên lạc về phòng, chống tội phạm mua bán người tại khu vực biên giới, đại diện Bộ Công an đặt tại nước sở tại, cơ chế 3 cấp của Bộ đội biên phòng để trao đổi thông tin. Duy trì cơ chế giao ban định kỳ và đột xuất, trao đổi đoàn các cấp nhằm kịp thời thông báo về về tình hình hoạt động tội phạm mua bán người, các vụ án nghiêm trọng, tăng cường phối hợp tổ chức đấu tranh với các vụ án cụ thể; phối hợp điều tra các đường dây, băng nhóm tội phạm; tổ chức truy bắt, trao trả và giải cứu nạn nhân.
- Triển khai cao điểm tấn công trấn áp tội phạm mua bán người. Hàng năm triển khai cao điểm tấn công trấn áp tội phạm mua bán người giữa Việt Nam – Trung Quốc trong thời gian 03 tháng, tập trung đấu tranh với tội phạm mua bán người, kịp thời phát hiện và giải cứu nạn nhân.
- Triển khai công tác xác minh nhanh chóng, kịp thời. Sau khi nhận được đề nghị của bên kia, bên tiếp nhận cần nhanh chóng xác minh đối tượng và nạn nhân cần sớm truy bắt đối tượng phạm tội, bảo vệ, giải cứu nạn nhân. Khi xác định được rõ quốc tịch thì thông báo kết quả bằng văn bản cho phía bên kia để tiến hành thủ tục bàn giao và tiếp nhận đối tượng hoặc nạn nhân.
- Tích cực hỗ trợ các bên điều tra, thu thập chứng cứ tội phạm. Hai bên có trách nhiệm và nghĩa vụ điều tra rõ tội phạm mua, bán người và xác minh người bị hại. Kịp thời truy bắt đối tượng, giải cứu nạn nhân, lấy lời khai và thông báo cho nhau biết.
- Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức cho người dân về phòng, chống mua bán người, nhất là khu vực biên giới hai nước.
- Tổ chức định kỳ luân phiên hàng năm hội nghị song phương về đánh giá thực hiện Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Trung Quốc về tăng cường hợp tác phòng, chống mua bán người./.
Phạm Ngọc Dũng
