Bám sát các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, các đề án về nâng cao năng lực cho đội ngũ làm công tác phòng, chống tệ nạn xã hội các cấp, chính sách hỗ trợ đối với người sử dụng, người nghiện ma túy; người bán dâm; nạn nhân bị mua bán đã được quan tâm, nghiên cứu, xây dựng, ban hành, góp phần quan trọng hướng đến mục tiêu kiểm soát, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, cụ thể là:

Cai nghiện ma túy: Số lượng người sử dụng, người nghiện ma túy được quản lý chặt chẽ đến từng xã, phường, thị trấn. Theo số liệu của Bộ Công an, hiện nay, cả nước có khoảng trên 170 ngàn người nghiện ma túy; khoảng trên 43 ngàn người sử dụng trái phép chất ma túy, trong đó, số người sử dụng trái phép chất ma túy có Quyết định áp dụng biện pháp quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy khoảng trên 34 ngàn người (chiếm 79%, tăng 16% so với năm 2022). Tính đến 31/12/2023, cả nước có 97 cơ sở cai nghiện ma túy công lập và 13 cơ sở cai nghiện ma túy ngoài công lập; 444 đơn vị/36 tỉnh, thành phố đủ điều kiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; 100% tỉnh/thành phố thực hiện quản lý sau cai nghiện tại nơi cư trú. Trong năm 2023, các cơ sở cai nghiện ma túy công lập trên cả nước đã điều trị, cai nghiện cho 82.725 người; cơ sở cai nghiện ngoài công lập điều trị, cai nghiện cho 3.296 người; tổ chức cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng cho 4.275 người; duy trì tổ chức điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế cho 4.128 người nghiện ma túy; số người đã cai nghiện và tái hòa nhập cộng đồng được hỗ trợ quản lý sau cai là 17.586 người (trong đó: 9.033 người được hỗ trợ tìm việc làm, hỗ trợ sinh kế, vay vốn phát triển sản xuất...).

Hỗ trợ người bán dâm: Cả nước đã đạt chỉ tiêu 100% người bán dâm có nhu cầu được tiếp cận sử dụng các dịch vụ hỗ trợ xã hội phù hợp, với 10.022 người bán dâm có nhu cầu được tiếp cận sử dụng các dịch vụ hỗ trợ xã hội; Số người bán dâm có nhu cầu và đủ điều kiện được hỗ trợ là 11.673 lượt người, trong đó đáng chú ý có 4.050 lượt người được hỗ trợ giáo dục, 1.569 lượt người được tư vấn, trợ giúp pháp lý, 2.322 lượt người được hỗ trợ về y tế, chăm sóc sức khỏe, 3.725 lượt người được cung cấp các dịch vụ về phòng, chống lây nhiễm HIV…

Hỗ trợ nạn nhân bị mua bán: Căn cứ chỉ đạo của Chính phủ về Chương trình hành động phòng, chống mua bán người, công tác phối hợp giữa Bộ LĐTBXH, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao trong công tác tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán được đẩy mạnh. Tính đến 31/12/2023, cả nước có trên 8.000 nạn nhân bị mua bán đã được xác định và hỗ trợ chính sách theo quy định. Tại các địa phương, 100% các trường hợp nạn nhân trở về chính thức, tự trở về hoặc được giải cứu đều nhận được sự hỗ trợ phù hợp. Các nội dung hỗ trợ tập trung cung cấp nơi ăn, nghỉ tạm thời, tư vấn tâm lý xã hội, đối với các trường hợp ốm đau, sức khỏe yếu được hỗ trợ chữa trị ban đầu; trợ cấp tiền tàu xe, tiền ăn khi trở về nơi cư trú; hỗ trợ học nghề, việc làm và trợ cấp khó khăn ban đầu. Bên cạnh đó, các nạn nhân cũng được hỗ trợ pháp lý như làm thủ tục về hộ khẩu, cấp chứng minh nhân dân, giấy khai sinh; tư vấn, tham gia tố tụng.

Tăng cường kiểm tra nhằm tháo gỡ khó khăn tại cơ sở cai nghiện ma túy

Kiểm tra, hướng dẫn việc thực hiện pháp luật về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai là hoạt động thường xuyên của cơ quan quản lý Nhà nước và năm 2023 nhiệm vụ này đã được tăng cường, đây cũng dịp đánh giá sau hai năm thực hiện Luật phòng, chống ma túy năm 2021, Nghị định số 116/2021/NĐ-CP ngày 21 tháng 12 năm 2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật phòng, chống ma túy, Luật xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy.

Cục trưởng Đàm Thị Minh Thu kiểm tra tại Cơ sở cai nghiện ma tuý số 2 thuộc Lực lượng TNXP Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo số liệu thống kê, cả nước có 97 Cơ sở cai nghiện ma túy công lập, trong đó: 62 Cơ sở cai nghiện ma túy được xây dựng để tổ chức cai nghiện ma túy, 35 Cơ sở được tiếp nhận lại từ các loại hình đơn vị sự nghiệp khác để chuyển đổi thành cơ sở cai nghiện ma túy. Trong số 62 Cơ sở cai nghiện ma túy được xây dựng mới có 02 cơ sở được đi vào hoạt động từ năm 1976-1978; 08 cơ sở được xây dựng trong giai đoạn 1990-1999; 51 cơ sở được xây dựng trong giai đoạn 2000-2017. Trong số 35 cơ sở được tiếp nhận lại có 04 cơ sở được xây dựng từ năm 1988-1989; 13 cơ sở xây dựng trong giai đoạn 1992-1998; 19 cơ sở xây dựng trong giai đoạn 2001-2021.

Tổng diện tích đất được cấp cho 97 cơ sở cai nghiện ma túy là 40.777.723 m2 trong đó, có 81/97 cơ sở cai nghiện ma túy có đủ diện tích đất tự nhiên để tổ chức hoạt động theo quy định tại Nghị định số 116/2021/NĐ-CP ngày 21/12/2021 của Chính phủ với công suất tiếp nhận hiện nay hơn 36.000 người. Hầu hết các cơ sở cai nghiện ma túy hiện nay chưa đáp ứng đủ trang thiết bị tối thiểu theo quy định, đặc biệt là trang thiết bị phục vụ cho công tác khám, điều trị, cai nghiện ma túy cụ thể: có 34/97 cơ sở còn thiếu trang thiết bị phục vụ cho việc thực hiện quy trình cai nghiện, chiếm 35,1%; 46/97 cơ sở còn thiếu trang thiết bị phục vụ cho sinh hoạt của người cai nghiện, chiếm 47,4%; 78/97 cơ sở còn thiếu trang thiết bị phục vụ cho việc bảo vệ, quản lý người cai nghiện, chiếm 80,4%; 57/97 cơ sở còn thiếu trang thiết bị dùng chung tại cơ sở cai nghiện ma túy, chiếm 58,7%.

Viên chức, người lao động làm việc trong cơ sở cai nghiện ma túy là 6.978 người, trong đó: 4.979 người là viên chức, có 4.482 người làm công tác chuyên môn điều trị, tư vấn, giáo dục, quản học viên, 497 người làm công việc chuyên môn dùng chung; 1.999 người là lao động hợp đồng.

Một số khó khăn tại các cơ sở cai nghiện ma túy

 Dãy nhà cai nghiện ma tuý cho học viên bị xuống cấp (Cơ sở cai nghiện ma tuý tỉnh Bình Định).

Thứ nhất, cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện của các Cơ sở cai nghiện ma túy phần lớn không đáp ứng yêu cầu tối thiểu theo quy định của pháp luật. Nhiều Cơ sở cai nghiện đã quá tải, không còn khả năng tiếp nhận người vào cai nghiện ma túy theo quyết định của Tòa án.

Thứ hai, số lượng viên chức, người lao động làm việc tại cơ sở cai nghiện ma túy thiếu so với quy định, trong khi do tích chất đặc thù của công việc, nên viên chức, người lao động thường xuyên phải trực, làm việc nhiều thời gian hơn so với quy định, có nhiều địa phương viên chức, người lao động phải ở lại làm việc trong cơ sở cai nghiện ma túy hai tuần liên tục và chỉ được nghỉ 2 ngày/tháng (như Kiên Giang…), trong khi chính sách, chế độ thu hút người lao động vào làm việc tại cơ sở cai nghiện còn hạn chế, chưa thực sự hấp dẫn… nên nhiều địa phương không tuyển được người vào làm việc tại cơ sở cai nghiện ma túy.

Thứ ba, người nghiện ma túy vào cai nghiện phần lớn có trình độ hạn chế, chủ yếu học hết cấp hai, gần 40% đã có tiền án, tiền sự và khoảng 25% nhiễm HIV, Lao, viêm gan A, B… không có tính hợp tác trong cai nghiện nên việc quản lý, giáo dục học viên gặp khó khăn… nhiều học viên thường xuyên có hành vi chống đối cán bộ tại cơ sở.

Thông qua hoạt động kiểm tra, một số đề xuất đã được Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang - Chủ tịch Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS, ma túy, mại dâm và Bộ trưởng Bộ LĐTBXH quan tâm, chỉ đạo:

1) Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương rà soát, đánh giá thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện tại các cơ sở cai nghiện ma túy; đánh giá nhu cầu cai nghiện, xây dựng phương án hoàn thiện cơ sở cai nghiện ma túy theo đúng quy định của pháp luật.

Về chỉ đạo này, trên cơ sở báo cáo, rà soát của các địa phương, Bộ LĐTBXH đã tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về thực trạng cơ sở cai nghiện ma túy, nhu cấp cấp bách trong đầu tư, nâng cấp, sửa chữa, bổ sung trang thiết bị cho các cơ sở xuống cấp, phải di dời…. Từ đó, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho các Bộ, ngành có liên quan xem xét, cân đối, hỗ trợ ngân sách Trung ương cho những tỉnh, thành phố cấp trong đầu tư cơ sở cai nghiện ma túy.

Về lâu dài, để giải quyết cơ bản những khó khăn nêu trên, Thủ tướng Chính phủ đã giao bộ, ngành liên quan nghiên cứu, xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về phòng, chống, nâng cao hiệu quả cai nghiện ma túy, trình Chính phủ để hoàn thiện trình Quốc hội trong năm 2024.

2) Rà soát, đánh giá thực trạng viên chức, người lao động trong các cơ sở cai nghiện ma túy, đồng thời xây đề án vị trí việc làm, dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ viên chức, người lao động tại các cơ sở cai nghiện ma túy trong bối cảnh không được tăng biên chế.

3) Các cơ sở cai nghiện ma túy phải chủ động, tăng cường phối hợp với cơ quan công an, y tế địa phương các tổ chức có liên quan nhằm đảm bảo an ninh, trật tự; phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng thẩm lậu, mua bán, tang trữ, sử dụng trái phép chất ma túy tại các cơ sở cai nghiện ma túy; tăng cường kiểm tra, giám sát không để xảy ra tình trạng kích động, gây rối, bỏ trốn tập thể ra khỏi cơ sở cai nghiện như giai đoạn trước đây.

Mô hình hiệu quả mà các địa phương đang áp dụng để giúp người nghiện cai nghiện thành công, hòa nhập với cộng đồng

 Cục trưởng Đàm Thị Minh Thu khảo sát mô hình lao động trị liệu cho học viên tại Cơ sở điều trị nghiện ma tuý tỉnh Sơn La.

Để hỗ trợ người nghiện cai nghiện thành công đòi hỏi rất nhiều yếu tố, trước tiên là sự quyết tâm, nghị lực của chính bản thân người nghiện ma túy, sự chung tay, giúp đỡ của gia đình, cộng đồng; cùng với sự quan tâm đầu tư nguồn lực, các chính sách hỗ trợ của chính quyền các cấp và sự tận tình, hướng dẫn, giúp đỡ của viên chức, người lao động làm việc tại các cơ sở cai nghiện ma túy…. Qua kiểm tra cho thấy, sự quan tâm đầu tư nguồn lực của lãnh đạo các cấp ở địa phương đối với công tác cai nghiện ma túy là nhân tố quan trọng trong việc giúp đỡ người nghiện ma tuý cai nghiện thành công trở thành người có ích cho gia đình, cộng đồng. Ở những địa phương, có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đầu tư nguồn lực của cấp ủy, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội từ khi phát hiện người sử dụng, người nghiện ma túy, đến khi cai nghiện ma túy và hòa nhập cộng đồng dưới nhiều hình thức như: tư vấn, hỗ trợ cai nghiện, hỗ trợ học nghề, tạo việc làm… thì ở địa phương đó có kết quả cai nghiện ma túy đáng ghi nhận, như: Sơn La, Đà Nẵng, Quảng Ninh, Bắc Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu… Sau 2 năm tổ chức thực hiện Luật Phòng, chống ma túy và các văn bản hướng dẫn thi hành, Cục PCTNXH sẽ tiến hành đánh giá cụ thể và đề xuất giải pháp, nhân rộng mô hình, cách làm hay, hiệu quả trong công tác cai nghiện ma túy để trình Bộ LĐTBXH hướng dẫn các địa phương căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội của mình có thể áp dụng.

Việc chăm lo cho các học viên cai nghiện ma túy trong dịp lễ, tết luôn được quan tâm, chú trọng

Thời gian qua, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương rất quan tâm đến công tác hỗ trợ, giúp đỡ người không may nghiện ma túy và đang cai nghiện tại các cơ sở cai nghiện ma túy công lập. Về cơ bản, học viên vào cai nghiện tại các cơ sở cai nghiện ma túy được tư vấn, điều trị, cắt cơn giải độc, khám sức khỏe định kỳ, được học tập, lao động và sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, đọc sách, xem truyền hình và các hoạt động khác… phù hợp với từng nhóm người nghiện ma túy, phù hợp cả về thời hạn chấp hành quyết định đến đặc điểm nhân thân, tình trạng nghiện ma túy, tình trạng sức khỏe, giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn của người cai nghiện ma tuý….. học viên được Nhà nước bảo đảm tiền ăn, cấp chăn màn, quần áo, đồ dùng sinh hoạt cá nhân.

Cơ sở cai nghiện ma tuý số 2 tặng quà cho học viên cai nghiện dịp Tết Giáp Thìn 2024.

Trong dịp lễ tết, công tác chăm lo, hỗ trợ người cai nghiện ma túy càng được quan tâm hơn, các cơ sở cai nghiện tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, các trò chơi giân dan, vui tết lành mạnh, an toàn cho các học viên nhân dịp tết…. tiêu chuẩn, chế độ được nâng cao trong các ngày lễ, Tết dương lịch (được ăn thêm không quá 03 lần tiêu chuẩn ngày thường) và các ngày Tết Nguyên đán (được ăn thêm không quá 05 lần tiêu chuẩn ngày thường). Ngoài ra, dịp lễ tết, lãnh đạo địa phương các cấp đều tổ chức Đoàn công tác trực tiếp kiểm tra, động viên, thăm hỏi kịp thời đối với cán bộ và học viên tại các cơ sở cai nghiện ma túy./.

Đàm Thị Minh Thu

                                                Cục trưởng Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội