Vấn nạn mua bán người - Cần có sự chung tay của xã hội

Phát biểu tại hội nghị, Cục trưởng Nguyễn Xuân Lập cho biết, theo thống kê của các nước trên thế giới, mỗi năm có gần 20 triệu người di cư tự do, bất hợp pháp thông qua nhiều tổ chức mua bán người hoạt động tinh vi nhưng chưa được kiểm soát triệt để. Tại Việt Nam, sau khi Quốc hội thông qua Luật phòng, chống mua bán người (có hiệu lực từ ngày 01/01/2012), các Bộ, ban ngành, địa phương và ngành Lao động - Thương binh và Xã hội đã quan tâm triển khai Nghị định số 09/2013/NĐ-CP, Thông tư số 134/2013/TTLT-BTC-BLĐTBXH, Thông tư số 35/2013/TT-LĐTBXH của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội  và các văn bản có liên quan; phối hợp lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng làm tốt công tác xác minh, chuyển tuyến nạn nhân khi bị mua bán trở về hòa nhập cộng đồng.

Cục trưởng Cục PCTNXH Nguyễn Xuân Lập phát biểu tại Hội thảo

Qua gần 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống mua bán người, hệ thống văn bản được ban hành tương đối đầy đủ và đồng bộ về chủ trương, quan điểm và chính sách về phòng chống mua bán người và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, việc triển khai trong thực tế chưa thực sự quyết liệt, thiếu các chương trình, kế hoạch và phân công trách nhiệm cụ thể. Công tác triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của Chính phủ trong công tác phòng, chống mua bán người có lúc, có nơi chưa được quan tâm và thống nhất. Sự phối hợp liên ngành trong công tác hỗ trợ nạn nhân chưa chặt chẽ, đặc biệt trong việc cung cấp, trao đổi thông tin dẫn đến hiệu quả xác minh, tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân còn thấp và chưa kịp thời.

Theo báo cáo của các địa phương, từ tháng 6/2013 đến tháng 6/2019, ngành Lao động - Thương binh và Xã hội đã tiếp nhận, hỗ trợ 2.961 nạn nhân, trong đó, 2.891 nữ, 528 người dưới 18 tuổi. Dựa trên nhu cầu của nạn nhân, có 2.216 nạn nhân được hỗ trợ nhu cầu thiết yếu, 1.347 người được hỗ trợ y tế, 2.105 người được tư vấn tâm lý, 1003 người được trợ giúp pháp lý, 103 người được hỗ trợ học văn hóa, học nghề; 817 người được trợ cấp khó khăn ban đầu và 72 người vay vốn sản xuất.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội luôn quan tâm, chỉ đạo lồng ghép nội dung phòng, chống mua bán người, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về với chương trình giảm nghèo, đào tạo nghề, giải quyết việc làm, bình đẳng giới và bảo vệ trẻ em. Tại các địa phương, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã phối hợp với Sở, ban, ngành, đoàn thể có liên quan làm tốt công tác tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân gắn với chương trình phòng, chống tệ nạn mại dâm, HIV/AIDS, phòng, chống ma túy, trợ giúp xã hội, bình đẳng giới, bảo vệ trẻ em và các chương trình phát triển kinh tế xã hội, dạy nghề, giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, xây dựng khu dân cư, gia đình văn hóa tại địa phương.

Các chương trình hỗ trợ đã chú trọng tới các đối tượng là chị em phụ nữ, nhất là phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn, tạo điều kiện cho họ được tiếp cận các thông tin, kiến thức về phòng chống mua bán người, hỗ trợ vay vốn, dạy nghề, tạo việc làm có thu nhập, ổn định cuộc sống

Đồng thời, tăng cường và huy động sự tham gia tích cực, chủ động của cộng đồng trong hỗ trợ, giúp đỡ người bị mua bán trở về hòa nhập cộng đồng thông qua các mô hình cho vay vốn tín dụng; huy động các nguồn lực sẵn có tại địa phương để đầu tư phát triển kinh tế- xã hội, tạo điều kiện cho nhiều lao động có việc làm, ổn định cuộc sống, hạn chế nguy cơ trở thành nạn nhân của tội phạm mua bán người.

Bà Masako Iwashina, cố vấn Trưởng dự án JICA tại Việt Nam chia sẻ: "Mua bán người là một trong những tội ác tồi tệ và là tội phạm phức tạp nhất trên thế giới, do vậy chúng ta phải cùng nhau chống lại tội phạm buôn bán người. Dự án tăng cường hoạt động đường dây nóng hỗ trợ nạn nhân mua bán người tại Việt Nam do tổ chức JICA hỗ trợ. Từ năm 2012, JACA đã cử chuyên gia cố vấn hỗ trợ tại An Giang, Hà Giang và Hà Nội và hiện đang triển khai giai đoạn 2 từ 11/2018 trong vòng 3 năm, tại Hà Nội, Đà Nẵng, An Giang để tiếp nhận đường thông tin từ 63 tỉnh, thành phố. Chúng tôi đang tăng cường hệ thống các cấp như: hợp tác giữa các cơ quan liên Bộ, chuyển tuyến, chia sẻ thông tin liên quan giữa các tỉnh, thành; giữa các địa phương với nhau".

Bà Masako Iwashina, cố vấn Trưởng dự án JICA tại Việt Nam 

Theo đại diện Cục Phòng, chống ma túy và tội phạm, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, từ năm 2013 đến nay, tình hình hoạt động của tội phạm mua bán người trên các tuyến biên giới, vùng biển, đảo luôn diễn biến phức tạp. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm mua bán người ngày càng tinh vi, xảo quyệt. Các đối tượng triệt để lợi dụng điều kiện kinh tế khó khăn, nhu cầu tìm việc làm của một bộ phận lao động, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, thông qua điện thoại di động, mạng xã hội (Zalo, Facebook…), sử dụng nick ảo, tên, tuổi, địa chỉ giả để kết bạn, làm quen, môi giới tìm việc làm, môi giới hôn nhân, vờ yêu đương rồi lừa bán nạn nhân ra nước ngoài nhằm bóc lột sức lao động, kết hôn trái pháp luật, bóc lột tình dục...

Cần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác hỗ trợ nạn nhân

Đa số các đại biểu tại Hội nghị cho rằng, công tác phòng chống mua bán người và hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho nạn nhân chưa thực sự bền vững, còn vướng mắc, khó khăn cần sớm được tháo gỡ từ chính sách, pháp luật đến tổ chức thực hiện. Đó là: chế độ, chính sách về hỗ trợ nạn nhân chưa phù hợp với tình hình thực tế hiện nay; công tác tuyên truyền còn hạn chế, chưa đến được với nhóm đối tượng có nguy cơ cao, có nơi hình thức tuyên truyền còn nghèo nàn và chưa phù hợp với từng đối tượng, trình độ, lứa tuổi và phong tục tập quán nên chưa phát huy được hiệu quả, nhất là với các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; đội ngũ cán bộ làm công tác tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về tại cơ sở còn thiếu, chủ yếu làm kiêm nhiệm nên việc nắm bắt thông tin, cập nhật số liệu về nạn nhân bị mua bán trở về và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ còn chưa kịp thời; công tác tư vấn tâm lý ban đầu, đánh giá nhu cầu, tìm hiểu hoàn cảnh, thân nhân của nạn nhân trong các cơ sở hỗ trợ nạn nhân còn hạn chế…

Kết luận Hội nghị, Cục trưởng Nguyễn Xuân Lập đánh giá cao sự hợp tác của các chuyên gia, tổ chức quốc tế và đồng tình với các ý kiến tại Hội thảo. Cục trưởng nhấn mạnh, công tác hỗ trợ nạn nhân bị mua bán cần đảm bảo nhân quyền, quyền con người cho nạn nhân. Các địa phương, cơ quan chức năng thực hiện cần nêu cao trách nhiệm đối với công tác này, vào cuộc phối hợp triển khai đồng bộ, tổng kết kinh nghiệm và nhân rộng mô hình hay.

Về  đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị định số 09/2013/NĐ-CP và các văn bản có liên quan, Cục trưởng ghi nhận đóng góp của các đại biểu. Thời gian tới, Cục sẽ phối hợp với các nhà khoa học, các chuyên gia nghiên cứu sửa đổi trình Chính phủ; ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật trong công tác hỗ trợ nạn nhân; xây dựng tiêu chí đảm bảo tính pháp lý cho cơ sở Hỗ trợ nạn nhân (không phân biệt công lập hay tư nhân); tích hợp dữ liệu về nạn nhân bị mua bán trong cơ sở dữ liệu công dân để quản lý, xác minh kịp thời…/.

Như Ngọc