Theo số liệu thống kê, đến cuối năm 2018, trên địa bàn toàn tỉnh Quảng Ninh có 13/23 ngành nghề kinh doanh có điều kiện với tổng số 3.083 cơ sở kinh doanh dịch vụ dễ phát sinh tệ nạn mại dâm theo quy định của Nhà nước; trong đó, nghi vấn 72 cơ sở có hoạt động mại dâm với 159 đối tượng bán dâm. Tình hình hoạt động mại dâm trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua được kiểm soát, không có tụ điểm nóng. Tuy nhiên, tệ nạn mại dâm vẫn diễn biến phức tạp, cả về tính chất lẫn quy mô hoạt động, với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi nhằm trốn tránh các lực lượng chức năng... Trên thực tế, thông qua các câu lạc bộ, các nhóm tự lực thì số người tham gia hoạt động bán dâm trên địa bàn tỉnh lớn hơn nhiều so với con số do các cơ quan chức năng quản lý thống kê được. Đồng thời, xuất hiện các hình thức mại dâm “trá hình” tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ, khách sạn lớn, trên các tàu du lịch nghỉ đêm trên vịnh, người bán dâm là nam, lưỡng giới phục vụ nhu cầu mua dâm của nam giới.
Để tăng cường hiệu quả công tác phòng chống tệ nạn mại dâm, giảm hại do hoạt động mại dâm ảnh hưởng đối với cộng đồng, xã hội, Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội Quảng Ninh đã tổ chức triển khai thí điểm và duy trì 03 mô hình và đã thu được những kết quả tích cực bước đầu, cụ thể:
- Mô hình thực hiện kết hợp các biện pháp can thiệp giảm hại về HIV/AIDS và hỗ trợ sinh kế cho người bán dâm tại các thành phố: Hạ Long, Cẩm Phả, Uông Bí. Với các hoạt động đã tiếp cận, hỗ trợ giảm hại, phát bao cao su cho trên 10.217 lượt người lao động trong các cơ sở kinh doanh dịch vụ dễ phát sinh tệ nạn mại dâm. Tổ chức các buổi tư vấn, tuyên truyền cung cấp các kiến thức, dự phòng lây nhiễm và giảm hại do HIV/AIDS; hỗ trợ/giới thiệu khám bệnh lây truyền qua đường tình dục cho 60 người. Dự kiến, năm 2019 sẽ hỗ trợ giới thiệu việc làm cho 15 người hoạt động mại dâm từ bỏ hoặc giảm tần suất hoạt động mại dâm… góp phần giảm hại cho cộng đồng.
- Mô hình đảm bảo quyền của người lao động trong các cơ sở kinh doanh dịch vụ dễ phát sinh tệ nạn mại dâm trên địa bàn thành phố Hạ Long đã tiếp cận được trên 1.000 lượt người bán dâm, nghi bán dâm trên địa nhằm tư vấn, hỗ trợ họ tiếp cận các dịch vụ xã hội như y tế, pháp lý.
- Mô hình cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho người bán dâm tại cộng đồng do Trung tâm công tác xã hội triển khai đã tư vấn cho 100 người nghi tham gia hoạt động mại dâm về bạo lực giới, cách ứng phó và tìm kiếm sự trợ giúp trong trường hợp khẩn cấp, các bệnh truyền qua đường tình dục; tổ chức tập huấn về tư vấn chăm sóc sức khỏe cho 105 người bán dâm; khảo sát nhu cầu học nghề của 30 người bán dâm tại 50 cơ sở kinh doanh dễ phát sinh tệ nạn mại dâm và kết nối cho 05 người học nghề tại 02 cơ sở. Mô hình phát huy sức mạnh cộng đồng trong phòng chống mại dâm, hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho người bán dâm tại 8 phường trọng điểm của TP Hạ Long, Uông Bí, Đông Triều, Quảng Yên, Cẩm Phả với mục tiêu tập trung tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân, hỗ trợ chính quyền địa phương nắm địa bàn, phát giác, tố cáo hành vi liên quan đến hoạt động mại dâm.
Một trong những mô hình phòng ngừa, can thiệp, giảm hại trong hoạt động mại dâm có hiệu quả thời gian qua phải kể đến là nhóm Hạ Long Xanh. Được thành lập vào năm 2011, với 7 thành viên, đến nay, nhóm đã trở thành địa chỉ tin cậy đối với các chị em hoạt động mại dâm trên địa bàn thành phố tới chia sẻ và tìm hiểu về các dịch vụ hỗ trợ.
Chị Nguyễn Thị Thanh T., Trưởng nhóm Hạ Long Xanh cho biết, nhóm đã triển khai thực hiện khảo sát, khoanh vùng số chị em đang làm việc tại một số cơ sở kinh doanh dịch vụ nhạy cảm có nguy cơ cao trên địa bàn để nắm bắt được nhu cầu và các vấn đề của chị em gặp phải. Theo khảo sát, có từ 500 đến 700 chị em làm việc trong các cơ sở kinh doanh dịch vụ nhạy cảm. Họ đa phần là những người có trình độ thấp, khoảng 80% là người từ các địa phương khác, hoặc ở vùng sâu, vùng xa trong tỉnh, các vùng dân tộc thiểu số như: Tiên Yên, Ba Chẽ. Độ tuổi của chị em khoảng từ 18-45. Do hoàn cảnh khó khăn, họ thiếu kiến thức và kỹ năng để tự bảo vệ bản thân. Trong khi làm việc họ cũng gặp không ít khó khăn, như bị khách bạo hành cả về thể chất lẫn tinh thần; một số chị em còn bị khách lấy cắp tiền, không được trả tiền khi khách mua vui xong; số tiền kiếm được vẫn phải ăn chia qua chủ quán hoặc bảo kê; việc đi khám chữa bệnh đối với các chị em rất hạn chế do sự kỳ thị của mọi người trong xã hội.
Để giúp đỡ chị em, nhóm đã tổ chức các buổi tập huấn kỹ năng tiếp cận dịch vụ, tư vấn tại cộng đồng và động viên chị em tham gia vào các hoạt động dự phòng HIV cũng như các hoạt động của mạng lưới hỗ trợ các nhóm tự lực người bán dâm để có thêm nhiều kỹ năng và kiến thức. Công việc thường ngày của nhóm là tiếp cận, thâm nhập các tụ điểm vui chơi, kinh doanh giải trí có nguy cơ cao về hoạt động mại dâm... nhằm tuyên truyền, hướng dẫn giảm hại cho các chị em như cách sử dụng bao cao su đúng cách, tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục, cấp phát miễn phí bao cao su, vận động khám sức khỏe định kỳ...
Chị T. chia sẻ thêm, ban đầu tham gia vào nhóm, việc tiếp cận chị em rất khó khăn, đôi khi còn bị chủ quán, các đối tượng bảo kê, môi giới đe dọa, uy hiếp. Dần dà, với những lợi ích đem lại từ kiến thức tuyên truyền, chủ quán và các chị em cũng đồng thuận. Qua việc trò chuyện, trao đổi hằng ngày đã góp phần làm thay đổi hành vi, suy nghĩ của các chị em, làm giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh qua đường tình dục tại cộng đồng. Nhóm còn tổ chức họp giao ban hàng tháng để phân chia công việc cho từng thành viên và trao đổi với nhau về công việc.
Trong năm 2018, nhóm Hạ Long Xanh đã tiếp cận được 2.500 lượt chị em để hỗ trợ tư vấn về tình dục an toàn và kết hợp huy động các nguồn kinh phí cung cấp 1.000 bao cao su; tổ chức 12 buổi sinh hoạt nhóm tại cộng đồng với gần 1.200 lượt người tham gia dưới sự hướng dẫn của Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội; chuyển gửi 60 khách hàng đi khám STI (bệnh lây truyền qua đường tình dục) từ nguồn kinh phí hỗ trợ của mô hình thí điểm, trong đó, có 37 khách hàng mắc các bệnh về STI và được nhóm xin hỗ trợ từ nguồn của Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) để điều trị, với tổng số tiền là 11 triệu đồng; chuyển gửi 240 khách hàng, trong đó phát hiện ra 10 ca dương tính với HIV, chuyển gửi 07 ca đi điều trị ARV. Nhóm cũng cử đại diện tham gia các lớp tập huấn về vận động chính sách, kỹ năng tiếp cận, kiến thức liên quan đến bệnh lây truyền qua đường tình dục, bạo lực giới tại các địa phương khác nhau do các tổ chức cộng đồng tài trợ.
Bên cạnh đó, tổ chức SCDI và Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS cùng Trung tâm nghiên cứu Y tế cộng đồng tổ chức các buổi tập huấn tại địa phương cho các thành viên nhóm về kỹ thuật xét nghiệm HIV bằng phương pháp lấy máu đầu ngón tay. Đến nay, nhóm đã có 6 thành viên được cấp chứng chỉ. Trong tháng 12/2018, nhóm đã tổ chức thành công 3 buổi truyền thông cho 60 chị em về lợi ích ích của tham gia bảo hiểm y tế nhằm khuyến khích các chị em mua BHYT. Trong 3 năm qua, nhóm đã đề xuất hỗ trợ, từng bước chuyển đổi sinh kế cho hơn 20 chị em được hỗ trợ vốn mở các quán cắt tóc, gội đầu, tạp hóa, quán nước…. Hiện, các chị em vẫn đang duy trì công việc và đang dần ổn định thu nhập, giảm tần suất hoạt động mại dâm.
Có thể nói, mô hình thí điểm hỗ trợ người bán dâm tại Quảng Ninh hoạt động hiệu quả bước đầu, tạo điều kiện thuận lợi cho những người tham gia hoạt động mại dâm dễ dàng tiếp cận với các dịch vụ từ can thiệp, dự phòng, khám và điều trị HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục, góp phần làm giảm hại các tổn thương do bị lừa gạt, bạo lực bóc lột tình dục và hỗ trợ tìm kiếm việc làm mới, từng bước ổn định cuộc sống./.
D.Anh
